W jednym z pierwszych tygodni izolacji usłyszałam, chyba w radiowej rozmowie, taką historię: osoby o zdiagnozowanej depresji pytane przez swoich terapeutów o samopoczucie w czasie pandemii odpowiadały (często ze zdziwieniem), że mają się dobrze, nawet lepiej niż zwykle.

Tak, jakby dzięki ogólnospołecznym ograniczeniom malał kontrast między nimi a rozpędzonym, rozkrzyczanym światem. Tak, jakby poczucie niedopasowania stawało się mniej dokuczliwe.

Czy to prawda? Jak wielu osób dotyczy? Nie wiem. Wiem za to, że kolejni znajomi przyznawali: czuję podobnie. Z diagnozami czy bez, przyjęliśmy wolniejsze tempo codziennego życia z ulgą (przynajmniej na początku).

Uderzyła mnie wtedy myśl: a co jeśli to nasze definicje „normy” („normalnego samopoczucia”, „prawidłowego zachowania”) są błędne? Skąd założenie, że umiejętność przeżycia w hiperaktywnej, przebodźcowanej codzienności jest właściwą oznaką zdrowia psychicznego? Może „normalność” powinna polegać raczej na odmowie uczestnictwa w podobnym szaleństwie?

To jeden z wielu znaków zapytania, które w pandemicznych komentarzach zaczęły zastępować kropki i wykrzykniki. Każdy z nas ma swoje pytania. „Materialiści” skupiają się na tych, na które można odpowiedzieć poprzez projektowanie i kulturę materialną.

Według jakich norm i priorytetów projektować świat? Myśleniu i szukaniu nowych, lepszych rozwiązań sprzyjają wystawy przygotowane na Gdynia Design Days. Tym razem autorzy musieli przeformatować ekspozycje tak, żebyśmy mogli obejrzeć je online. Mogłoby się wydawać, że czytanie opisów, oglądanie kuratorskich video i klikanie w kolejne linki będzie rozczarowującym zastępstwem. Ale dociekliwe pytania i  różnorodne przykłady składają się na bardzo ciekawe doświadczenie, przynajmniej intelektualnie (tylko ludzi wokół brakuje). Internetowy Przewodnik GDD daje merytoryczne wprowadzenie w bieżące / palące zagadnienia. Klikajcie, czytajcie i myślcie, co by tu zmienić – wokół siebie i sobie w głowie.

Agata Nowak i Michał Bachowski w wystawie „Mamy problem z wodą” opowiadają o kryzysie wodnym i dostępnych rozwiązaniach.Jak oczyszczać rzeki? Jak pozyskiwać wodę? Jak ją odsalać?  I najważniejsze: jak oszczędzać jej zużycie?

Ewa Bochen i Maciek Jelski poprzez „Dematerializację” oraz Agnieszka Jacobson-Cielecka i Karol Murlak w „(Nie)uwadze”) przyglądają się nieoczywistym zasobom (w tej grupie m.in.: żużel, błoto i muł, popioły z elektrociepłowni, wulkaniczna lawa), nowym materiałom. Zamiast wydobycia nowych surowców proponują użyć tego, co zazwyczaj wyrzucamy.

„Dematerializacja” podsuwa też kilka konkretnych pomysłów na ekologiczne DIY, na przykład: jak samodzielnie zrobić torbę z bioplastiku. Super ciekawym wątkiem jest też Precious Plastic. Czy Was też przeraża tempo, w jakim wypełnia się kosz na „segregowane suche”? Międzynarodowa społeczność recyklerów popularyzuje przekształcanie ich w zupełnie nowe produkty, także w domowej skali.

Tematy i możliwości prezentowane w ramach GDD 2020 dotyczą konkretnych problemów współczesnego świata. Ale obok potencjału naprawczego równie ważny wydaje mi się ich potencjał… poznawczy.

Dlaczego to ważne, żebyśmy wiedzieli, nad czym pracują projektanci? Dlatego, że z ich pomocą możemy dostrzec i zrozumieć nowe procesy i zależności. Uporządkowany przegląd nowych możliwości to dla nas, widzów, świetny trening, jak patrzeć na znane zjawiska z nowej perspektywy.

Oto przykład najbardziej poruszający ze wszystkich: „Dobra Śmierć” (Katarzyna Andrzejczyk-Briks, Arkadiusz Szwed i Marta Łempicka), czyli otwarta dyskusja o tym, jak przygotować (siebie i innych) do śmierci? Jak zorganizować pochówek naturalny? Co się dzieje z terabajtami danych, które po nas zostają?

W Niemczech istnieje już ponad 200 leśnych cmentarzy. W Polsce taki pogrzeb jest niemożliwy – nasze prawo pochówku  nie zmieniło się od… 1959 roku. Zgodnie z nim nadal nie można: rozsypać prochów w ulubionym miejscu zmarłego, trzymać urny z popiołami w domu, ani wykonywać żadnych przedmiotów z użyciem popiołów.

Może lepiej nie wracajmy do „normalności”. Zwłaszcza tej, która już nie działa. Zamiast tego skalibrujmy normy tak, żeby dopasować je do bieżącej rzeczywistości. Pełen program: www GDD 2020.